Over het belang van 'leegte' in de zorg
Op zondag 31 oktober 2021 gaat in heel Europa de wintertijd in. We draaien de klok één uur terug. Of beter: we zetten met z’n allen de wijzers één uur stil. Even wat rek op de kloktijd en wat minder nood om op tijd te zijn of om een deadline te halen.
Wellicht daarom is deze kanteldag geprikt door 'Dag van de stilte', een campagne in Vlaanderen, Brussel en Nederland die de waarde van vertragen en verstillen aan de orde stelt. Zo ontdek je in eigen streek tal van (f)luisterwandelingen (heerlijk woord!), nieuwe stilteplekken en sessies 'Sa Story Ori' (15' stilte op de werkplek).
De roep om stilte maatschappelijk meer in te bedden dringt vandaag ook door in ziekenhuizen en andere plaatsen van zorg voor kwetsbare mensen. We illustreren met drie voorbeelden uit eigen praktijk, en willen daar ook een oproep aan koppelen.
"Dit doet me deugd. Ik wist niet dat het kon. Dat twee mensen een half uur kunnen zwijgen. Met nadien het gevoel dat ze elkaar in de diepte begrijpen."
Zo bedankt Michel me na een wandel-babbel in stilte. We hebben elkaar al vaak gesproken op de campus. De verlieservaringen hebben zich de voorbije jaren opgestapeld; zijn verdriet is immens. Voor hem zijn deze stiltewandelingen een welkome aanvulling op de therapie. "Alles zakt en vindt zijn plaats. Het is alsof je aan de boom schudt en alle overtollige woorden wegvliegen, zoals de bladeren van de boom. Wat overblijft, bewaar ik in mijn hart. Ik schrijf het nadien op in mijn schrift." Van hem kreeg ik de mooie metafoor voor wat een ziekenhuispastor kan betekenen: woordeloos stuwdam te zijn. Een veilige omgeving waarin het mag kolken. Wanneer het te heftig wordt, is er een overloopgat voorzien.
Ook in de architectuur laat de nood aan stilte zich voelen.
Corona heeft dit proces versneld. Er werden alternatieven gezocht voor stille ruimtes en kapellen, waar het (tijdelijk) niet meer veilig samen komen was. Zo ontstonden in de buitenlucht creatieve stilteplekken met hangmatten en perkjes waar je zelf bloembollen kon planten. Er hoeft niets. Zelfs geen verslag. Er is leegte en openheid, ruimte om verdriet met medestanders te dragen.
Bekijk het filmpje hoe in ons ziekenhuis de 'Stenen Stilte' groeide: een open plaats omringd door 16 stenen figuren, mee vorm gegeven door de kunstenaar Ad Wouters in samenwerking met patiënten. Wanneer er een herdenking is, kunnen deelnemers letterlijk leunen tegen deze pilaren en er hun verdriet aan afgeven. In de holtes van de borduurstenen kunnen witte stenen gelegd worden voor wie of wat je mist. Het uitzicht op de verre einder en een gedicht over troost krijg je er gratis bij.
Terug naar eeuwenoude tradities
Ten derde zien we ook een hernieuwde interesse voor eeuwenoude praktijken van stilte-beoefening. Sedert 2019 gaan we vanuit de Zorggroep Sint-Kamillus jaarlijks op abdijweekend in de Norbertijnen-abdij van Averbode. Twintig patiënten, samen met tien begeleiders en vrijwilligers, zijn er welkom om samen te leven met de paters. Ze kunnen er naar eigen keuze deelnemen aan gebedsmomenten of aan meditatie-oefeningen en stiltewandelingen in de omgeving. Het is een aanbod waar we geen reclame voor hoeven te maken; meestal werken we met een wachtlijst. Een deelnemer getuigt achteraf: "Ik genoot van de rust die daar in de muren hangt, het geritsel van de pijen in de gang, de yoga in de buitenlucht, de afwezigheid van televisie. Het was voor mij een vakantie als geen ander, een heel aparte herbronning."
Ook voor de begeleiding, mezelf incluis, zindert dergelijke ervaring na. We zien hoe mensen op korte tijd groeien en rechtstaan. In staat zijn hun eigen kamer te poetsen en op tijd op de plaatsen van afspraak te verschijnen. Extra medicatie 'in case of' blijft in de koffer.
Nog altijd kijk ik met een glimlach naar mijn glazenkast. Na een eerste (alcohol-vrij!) abdijbezoek kreeg ik van twee deelnemers een glas cadeau. Een leeg glas met daarop de woorden PAIX DIEU. Ze hadden hun laatste zakgeld bijeen gelegd om het in de brasserie voor mij te kopen. Lege ruimte als cadeau. Omgeven met goddelijke vrede, harmonie en rust. Ik wens het u toe op 31 oktober én de dagen erna.
Een uitgestoken hand voor wie stilte zoekt te beleven:
1. Wandel je graag? Zin om wandelbuddy-vrijwilliger op onze campus te worden (doorlopend) of abdij-vrijwilliger (20-22 april 2022, Averbode)? Stuur me gerust een mailtje.
2. Jouw verdriet in gedragen stilte een plaats geven? Welkom op Light a Candle: (gratis) lichtritueel met kaarsjes rond de vijver aan het torengebouw van Zorggroep Sint-Kamillus te Bierbeek, vrijdag 19 nov 2021, 16u-19u.
3. De 'Stenen Stilte' en het labyrint in Zorggroep Kamillus in kleine groep verkennen? We organiseren een (gratis) stille wandeling langs deze twee plaatsen op zaterdag 30 okt 2021, 14u15-17u00. Afspraak op de trappen van het torengebouw. Max 8 deelnemers. Nog 4 plaatsen vrij! Meer info & inschrijven per mail.